Xem Hát Bội / Sân Khấu Làng Ta – Thơ Xướng hoạ Phan Đắc Lữ Và Sài Môn Chủ Nhân

10 Bài Xướng của Phan Đắc Lữ

1 – Rước Phường Tuồng

Đầu đình sân khấu dựng từ lâu
Đèn, đuốc, màn, phông rực rỡ màu
Trai gái rủ rê ngoài cổng trước
Trẻ già í ới mé vườn sau
Thanh niên nô nức nghênh phường hát
Bô lão lăng xăng rước trống chầu
Lam lũ quanh năm chờ lễ hội
Ngày xuân vơi bớt nỗi lo âu.

Tháng 7/2005

2 – Đào, Kép Diễn Tuồng

Cũng kép, cũng đào đủ các vai
Tuồng xưa, vở mới lẫn bi hài
Trên ngai hoàng đế ung dung ngự
Dưới trướng quan quân cúi lạy dài
Phủ chúa công thần cao võng lọng
Cung vua thái giám nặng cân đai
Hạ màn, chùi mặt trơ phường hát
Khán giả khen chê dậy khán đài.

(Hè 2005)

3 – Khoác Long Bào

Mang hia, đội mão, khoác long bào
Bỗng chốc thành Vua, sướng xiết bao!
Mỹ nữ xiêm y nơi thượng uyển
Cung phi ngà ngọc chốn lầu cao
Văn quan khẩu khí thời lơ láo
Võ tướng gươm đao buổi loạn trào
Lột hết long bào, hia, mão… dỏm
Hóa ra đào, kép – lại mầy tao.

Tháng 7/2005

4 – Quan Tham Nhũng

Không nghè, không cống cũng làm quan
Áo gấm, hài nhung thật rỡ ràng
Ích nước bỏ bê dân cực khổ
Lợi nhà vơ vét vợ giàu sang
Bệ rồng ton hót lời xu nịnh
Trướng phủ âm mưu chuyện trái ngang
Vận nước anh hùng còn lận đận
Chính trường đồ điếu giọng huênh hoang.

Tháng 8/2005

5 – Tướng Tá Tranh Hùng

Tùng tùng trống trận giục liên hồi
Quân sĩ hò reo nước lửa sôi
Một tướng lừng danh chưa định phận
Dăm tên tiểu tốt quyết tranh ngôi
Quần hồ liều mạng nghiêng phần thắng
Mãnh hổ cô thân khó địch rồi
Thế trận binh đao đang quyết liệt
Được, thua khán giả phải chờ thôi.

Tháng 8/2005

6 – Triều Chính

Đàn ca, sáo thổi khúc nghê thường
Vũ nữ xiêm y phảng phất hương
Thiên Tử đắm chìm trong khoái lạc
Trung quân can gián chết thê lương
Cung son Hoàng Hậu phơi nhan sắc
Triều chính gian thần loạn kỷ cương
Tấc đất biên thùy không giữ vẹn
Ngàn năm bia miệng ắt nêu gương.

7 – Hậu Cung

Trướng gấm, màn nhung rũ hậu cung
Từ đây quê kiễng cách nghìn trùng
Thứ Phi vò võ chăn đơn chiếc
Tỳ Nữ canh thâu gối lạnh lùng
Nghĩa mẹ, công cha chưa báo đáp
Tình duyên ân ái chẳng tương phùng
Lầu son vùi lấp thời xuân sắc
Cố lý vời trông bóng mịt mùng.

Tháng 9/2005)

8 – Vai Hề

Hát bội xem vui nhất chú hề
Áo the, khăn xếp vểnh râu dê
Nhạo đời lý sự chua như giấm
Xử thế văn hoa ngọt tựa chè
Vua chúa bất minh cười nhạo báng
Quan quyền nhũng lạm chửi ê chề
Chọc quê tài giỏi hơn cù lét
Khán giả cười ôm bụng hả hề.

9 – Lính Quèn

Áo sô, giày cỏ gốc dân đen
Phẩm trật vua ban cấp… lính quèn
Chiến địa phơi thây không kẻ nhớ
Quân trường luyện võ chẳng ai khen
Canh măng, cháo bẹ ăn nhàm bữa
Giáo mác, gươm đao múa đã quen
Đất nước bình yên hồi cố quán
Cầy sâu cuốc bẫm ruộng chua phèn.

(Tháng 9/2005)

10 – Vãn Chầu

Hát bội đêm xuân đã vãn chầu
Người về thao thức ngẫm mà đau
Nhất thời quan chức giàu sang mãi
Vạn đại dân đen khổ tiếp nhau
Phận sãi nhà chùa cam quét lá
Con vua dòng dõi nối ngôi cao
Tuồng xưa tích cũ thay đào kép
Vở mới chờ xem diễn thế nào?

Phan Đắc Lữ
(Tháng 9/2005)

*

10 Bài Họa của Hà Trung Yên

Còn Gì

Ta cũng mong ngày dựng túy lâu
Nhìn xuống thành xa rực rỡ mầu
Nâng chén còn mơ nhiều bạn cũ
Đời thơ nghe gọi những đời sau
Giục bao chim én về phương nhớ
Đánh những đường tơ gọi phượng chầu
Lay tĩnh mười năm vần lỡ dỏ
Còn gì bạch phát lẫn kim âu?

Ước Vọng

Xứ nọ thay tuồng lại đổi vai
Diễn bi sao lại biến ra hài?
Đường qua gặp bão sao mà ngắn
Lối hẹn vào thơ lại quá dài
Kìa nguyệt lạnh càng thêm khép cửa
Sao tinh buồn lại nỡ viền đai?
Ta nằm mơ những điều không thật
Ước vọng vần bay những hải đài.

Vắng Bóng

Nào ai một xót với gan bào
Xem những tuồng xưa thẹn biết bao!
Thanh thú vui đùa bao quán nhỏ
Mơ về mong ước những lần cao
Tìm thêm lý lẻ thời vong quốc
Hiểu hẫng nguyên nhân buổi loạn trào
Tai chi tri âm càng vắng bóng
Giang hồ rượu cúc uống vài tao.

Khấn Nguyện

Ta đã bồi hồi chuyện quá quan
Ai đâu nở buộc với đem ràng!
Triền non suối đón từng mong lại
Bến nước thuyền chờ sẽ cập sang
Mãi đợi buồn bao đời nối dọc
Cả cười lỡ một chuyến sang ngang
Đã đi chưa đến tình vương mắc
Khấn nguyện đời mình hết mộng hoang.

Bỗng Hiểu

Lịch Sử Nghiên Trong Cứ Phản Hồi
Người dân vùng dậy máu đang sôi
Nam Tào thưở ấy còn nghiêng bão
Bắc đẩu bao giờ sẽ đổi ngôi?
Nghìn ý thơ buồn trăng ngợp đó
Trăm năm ai biết mộng hư rồi
Giang sơn cẩm tú còn lưu luyến
Bỗng hiểu mơ nhiều chỉ vậy thôi!

Chung Thủy

Ta đi lơ đãng cõi vô thường
Sống mọn u hoài vọng cố hương
Lơ đãng con người quên trấn bão
Quẩn quanh cuộc sống níu đồng lương
Kìa trăng chiếu thủy soi nghiêng mộng
Này ngựa rong đời phi đứt cương
Chấp nhận u hoài nương bóng trúc
Tấm lòng chung thủy sáng như gương

Ước Chi

Đường đời xa tắp vượt bao cung?
Bỗng gạp nhau đây núi trập trùng
Tôi nhớ hồn nhiên càng thích thú
Bao mơ hạnh phúc cố săn lùng
Thiết tha đàn sáo ngày giao cảm
Lưu luyến văn thơ buổi hiệp phùng
Xa cách ta càng thêm quyến luyến
Ước chi lại được ngủ chung mùng.

Còn Cười

Vẫn khóc thầm thay mặt gã hề
Mơ làm Tô Vũ khoái chăn dê
Từng khuya tha thiết ôm hình mộng
Mỗi sáng hồn nhiên uống chén chè
Lưu luyến thư sinh mờ thế lỡ
Thản nhiên nhân cách thoáng môi chề
Đời là sân khấu cười gian ý
Màn khuất ta cười rất hả hê.

Tím Mặt

Đời ta hết đỏ bỗng nhiều đen
Mím chặt môi như một gã quèn
Buồn nghĩ người xưa không kẻ thích
Lở về quê cũ chẳng ai khen
Nghiên lòng mở ý lờ không biết
Cúi mặt vô tình gặp đếch quen
Co rúm ngày quê đành tím mặt
Hắt hiu kỷ niệm áo chua phèn.

Đưa Ta

Lâu lắm không nghe tiếng trống chầu
Trong niềm xa xứ nhớ mà đau
Mơ màng giữa phố không tìm ngõ
Lỡ dỡ trong đời chẳng gặp nhau
Đâu kẻ còn ôm lời giáng hạ
Nào ai từng vẽ mộng đăng cao
Về đây cùng rót bầu tâm sự
Âm nhạc đưa ta đến hạnh nào?

Hà Trung Yên

*

11 Bài Họa của Thái Quốc Mưu

Hai Cực Đông Tây

Ông to, quyền lớn chửa bao lâu,
Thế ấy mà nay nhuốm sắc màu
Chễm chệ xe trên nghênh mặt bự
Lăng xăng lũ dưới chạy đàng sau
Đường dài quan lớn cầm cu đái
Cả đám tay sai cất mũ chầu
Chỉ thị, lệnh ban cầm giấy rặn
Một trời một vực với trời Âu

Oct. 8, 2011

Hát Dở

Diễn tuồng đào kép chẳng ra vai
Múa võ, dương oai lại… tấu hài
Diễn xuất quân hầu quên hết ráo
Xua quân tướng tá lại than dài
Trên đường săn địch mà sa ngựa,
Giữa trận tranh tài cũng chỉnh đai
Vua ở ngôi cao ngồi bí xị
Công nương mà chẳng chút trang đài

Oct. 8, 2011

Hát Tuồng

(I)
Tướng tá ngông ngông mặc cẩm bào
Thoạt nhìn cứ ngỡ giấc chiêm bao
Mới đây thân phận lè tè thấp
Thoắt đó uy quyền ngất ngưởng cao
Quan chức lắm tiền xe lượn lách
Dân đen bé miệng lệ tuôn trào
Xưa nay những kẻ làm “công bộc”
Thường bảo: “Đừng hòng giỡn mặt tao!”

Oct. 8, 2011

(II)
Tướng tá ngông ngông mặc cẩm bào
Thoạt nhìn những tưởng giấc chiêm bao
Mới đây thân phận lè tè thấp
Thoắt cái uy quyền ngất ngưởng cao
Trước tựa quân vương thời lập quốc
Oai như thừa tướng buổi lâm trào
Cha sanh mẹ đẻ thành ra vậy,
Hay tại ngày xưa võng đứt tao?

Oct. 8, 2011

Quan Ôn

Dẫu là võ tướng, dẫu văn quan
Cốt tủy xưa nay thật rõ ràng
Ra ngõ miệng mồm luôn hách dịch
Trong nhà dáng vẻ tập cao sang
Học hành chữ nghĩa vừa dôn dốt
Đánh mất nhân tình mới ngổ ngang
Giữa chốn công đường hay quát tháo
Ngôn từ như những đứa con hoang.

Đào, Kép

Sau trước rồi thôi cũng vãn hồi
Tình còn chưa cạn lửa bừng sôi
Khi chưa tô mặt còn yêu mến
Lúc đã thành tuồng muốn đoạt ngôi
Cái miếng đỉnh chung thì nhớ mãi
Còn điều vinh nhục lại quên rồi…
Cho hay thế sự như tuồng hát!
Nhân nghĩa như là bọt nước thôi!

Oct. 8, 2011

Gánh Hát Tồi

Khua mõ, xưa nay cũng lẽ thường
Thói đời bất nghĩa khó thơm hương
Diễn không nên cách mà vênh mặt
Hát chẳng ra trò cũng nhận lương
Đàn trống lung tung nên nhịp trật
Tay chân lóng cóng lại ca cương
Đem chuông đi gióng nhè chuông bể
Bôi mặt soi mình chỉ ố gương

Oct. 8, 2011

Đào Kép Về Hưu

Thói thường hết thú bẻ tên, cung
Ơn đã không thông, oán trập trùng
Lão kép lòng già đành uất nghẹn
Mụ đào cơm áo phải săn lùng
Cái công hạng mã đem bôi bác
Hai tiếng thủy chung chẳng hội phùng
Đêm xuống trở mình nghe nhức nhối
Chiếu chăn không có, có đâu mùng!

Oct. 8, 2011

Biến Tướng

Giống như những kẻ đóng vai hề
Rửng mỡ đi tìm mãi dái dê
Mất sức nhập nhằng con mẹ đĩ
Sung gân xoắn xuýt bát xôi chè
Ông to đổi tính lời kênh kiệu
Gái đĩ hóa thân giọng chẫu chề
Trước rách tả tơi, giờ bội thực
Sớm hôm hí hửng hể hề hê!

Oct. 8, 2011

Quan, Dân

Ông lớn thừa tài đổi trắng đen
Chân quê chỉ có đám dân quèn
Tả tơi, khốn đốn thường dân chịu
“No ấm”, dối lừa bạo chúa khen
Thịt cá công thần chê chẳng ngó
Chân dài quan chức ủ nhàm quen
Nhà cao cửa rộng xênh xang đó
Cuốc bẫm, cày sâu phải bẩn phèn

Oct. 8, 2011

Lưới Trời

Kẻ ở ngôi trên, kẻ đứng chầu
Kẻ thì vui sướng, kẻ lòng đau
Khi thằng quan chức còn ôm lợi
Thì đám dân lành phải lụy nhau
Đã chẳng gieo nhân, gây ác lớn
Thì đành nhận quả bởi trời cao
Xưa nay ác, đức đà minh định
Cha ác, con vinh – Có lẽ nào?

Oct. 8, 2011
Thái Quốc Mưu

*

10 Bài Họa của Hạ Thái Trần Quốc Phiệt

Mượn Tuồng

E  chừng tuồng hát chẳng còn lâu
Xiêm áo giờ đây đã lạc màu
Đào kép lo toan gom bạc trước
Thầy tuồng mưu tính thọc dùi sau
Đám hề oang oác lòng vòng nịnh
Lũ dốt hung hăng lấc cấc chầu
Càng tiếp theo ông càng thụt hậu
Bản bài mau trả lại trời Âu !

Đời Hát Tuồng

Kép đào vài mống thủ nhiều vai
Đổi mặt, thay gươm, áo, mão, hài…
Vào lính còng lưng vung kiếm ngắn
Ra quan khệnh khạng múa thương dài
Lên vua trịnh trọng ngồi ngai báu
Xuống chốt hom hem thắt vệ đai
Tước vị phù du màn cũng hạ…
Không lên tiên cảnh, xuống âm đài.

Mặt Đời

Tô son trét phấn diện nhung bào
Cố dấu chân truyền mặt bánh bao
Giữa đám thần dân đè cổ thấp
Trong hàng quan cách nịnh vai cao
Huênh hoang dương mặt ngoài tiền sảnh
Khúm núm khom lưng lúc yết trào
Vai vế tuồng đời nề diễn xuất
Khi thì dạ dạ, lúc mày tao !

Quan Hát

Học hành dăm chữ cũng lên quan
Kèn trống rùm beng thật rộn ràng
Bản mặt thằng hề dân xóm bợm
Cái mông con sến xứ làng… sang
Vở tuồng giải phóng hay thành dở
Khúc hát canh tân thuận hóa ngang
Đợi đến vãn tuồng thật chán nản
Chìm vào giấc điệp mộng đi hoang !

Chạy Tuồng

Phường hát bơ bơ chẳng phản hồi
Dân oan chờ chực sốt lên sôi
Quan trên đủng đỉnh đeo thăng ghế
Thầy dưới lăm le bám thượng ngôi
Dẫu thỉnh dẫu cầu – câu đách biết
Mặc thưa mặc kiện – chuyện qua rồi
Quách Hòe sống dậy lắc đầu phán
Luật lệ rừng hoang phải vậy thôi . !

Nhạc Tuồng

Điệu nhạc nghe đâu quá khác thường
Vận theo gánh hát tội quê hương
Reo trong hồn nước lời thê thảm
Tản giữa hương trời tiếng lẹo lương
Gió lộng buồn hiu ngoài cõi ải
Mưa dầm lạnh ngắt chốn biên cương
Trăm năm một cuôc trần hư hỏng
Sao chẳng đem mình rọi lại gương .

Tuồng Gàn

Xem diễn tuồng đời chuyện kiếm cung
“Rừng vàng bể bạc”, ngất trùng trùng ?
Núi dài sông lớn đều quen biết
Biển rộng đảo xa chẳng lạ lùng
Sáng dậy Bắc ranh dời cột mốc
Chiều ra hải phận chắn biên phùng
Tình thân hữu hão đà tan biến
Bạn với quân gian chịu mịt mùng !    

Anh Hề

Khen chê “bố láo” có anh hề
Xỏ lá huyên thuyên dặm chút dê
Mũi hểnh, lời chua hơn hẳn khế
Môi cười, tiếng ngọt tựa như chè
Mắng quan vô độ đưa tay chỉ
Khiển chúa hoang dâm lệch miệng chề
Vào tuồng dạy dỗ điều luân lý
Ai kẻ đời thường ngẫm vậy hê  ? !

Tình Đời

Tắt đèn sân khấu lại hoàn đen
Lột bỏ mão hia  xuống lính quèn
Phấn sáp nhạt nhòa đâu phẩm luận ?
Chức quyền oai vệ đấy bình khen !
Ra đường chạm mặt như người lạ
Vào quán chung bàn chẳng kẻ quen
Ngớ ngẩn sự đời ôi gánh hát
Lửng lơ bèo dạt nước ao phèn !

Mong Vãn Tuồng

Hát dở mà quan lệnh phải chầu…
Tay thì gõ trống, nhịp tim đau
Đoạn lên lỗi điệu trêu vần với
Khúc xuống sai lời tréo vận nhau
Dân giả biết mình loài cổ thấp
Thầy tuồng rõ mặt thứ quan cao
Thôi thôi, chừng đó mong tuồng vãn
Dẹp được còn hơn sung sướng nào !

Oct-12-2011
Hạ Thái Trần Quốc Phiệt

*

Đạt Nhân Họa 10 bài “Tuồng Hát Bội” của Phan Đắc Lữ

Ngọc Hoàng Thị Sát Giao Châu

1.- Vi Hành

Ta ngồi trên trướng đã bao lâu
Đôi mắt mờ đeo kiếng đủ màu
Đâu thấy lời hay trang sử trước
Nào hay ý đẹp lớp người sau
Vi hành bớt chuyện dân đưa đón
Thăm viếng giảm công lính chực chầu
Để biết nhân tình qua thế sự
Mà theo học hỏi nếp trời Âu

Orlando Dec 10.2005

2 – Mánh Mung

Tình nhà,nợ nước nặng hai vai
Hào kiệt ruổi dong lã gót hài
Quan lớn họp hành nghe lải nhải
Dân đen cặm cụi khổ dài dài
Người ranh khéo léo bu cơm áo
Kẻ nịnh cúi lòn bám phẩm đai
Ta chẳng biết dân đang khổ sở
Tham quan níu trụ cố leo đài

Orlando Dec 10.2005

3 – Bao Che Quyền Chức

Vi hành ta lén gặp đồng bào
Mới biết dân tình khổ biết bao
Không thế,không thân chen chỗ thấp
Có quyền,có chức chiếm ngôi cao
Trời lầm che chở phường buôn chúng
Đất lỡ bao dung lũ bám trào
Ta đến tận nơi đà thấy rõ
Loạn đời,loạn đạo,mất thanh tao

Orlando Dec 10.2005

4 – Coi Thường Thiên Hạ

Chỉ cần bằng dỏm để thăng quan
Bằng có,học không chuyện rõ ràng
Thuở trước thứ dân đi ở đợ
Bây giờ trưởng giả học làm sang
Bưng tai thiên hạ điều hư thật
Bịt mắt bàng dân chuyện trái ngang
Miệng rỗi,luật rừng,tay cướp cạn
Hồ đồ,hống hách lại huênh hoang

Orlando Dec 11.2005

5 – Chia Phần

Cục diện chiến tranh đã kết hồi
Buồn khi khói lửa buổi ngừng sôi
Tham gia kháng chiến lừng công trận
Tham nhũng hòa bình chiếm mất ngôi
Doanh trại, binh nhung chia chác ráo
Đất đai, quân tướng xí phần rồi
Xưng công chiến thắng giành phần thắng
Dân chúng bất bình cũng chịu thôi

Orlando Dec 11.2005

6 -Mị Người Đã Khuất

Hữu thường che lấp bóng vô thường
An ủi linh hồn chút khói hương
Kẻ chết chưa từng mong chức tước
Người còn tưởng đã trọn thiên lương
Dương gian e mất nền luân lý
Âm phủ chắc còn nếp kỷ cương
Gương chiếu là nhờ qua lớp mạ
Hãy nhìn ảnh thật trước sau gương

Orlando Dec 11.2005

7 – Đành Phải Ra Đi

Có kẻ đau lòng như cấm cung
Ra đi nửa ngại bước ngàn trùng
Khổ vì lạc lỏng xa xa lắc
Khốn nỗi bơ vơ lạ lạ lùng
Chớm gót những mong ngày hạnh ngộ
Dời chân chừng tưởng buổi tương phùng
Quê nhà như rứa đành xa cách
Biết đến nơi mô khỏi mịt mùng

Orlando Dec 12.2005

8 – Mặc Kệ Dân Nghèo

Lương bổng quan quân ấy mới hề
Đâu bằng Lý Bá lúc chăn dê
Trả công chưa đủ phần cơm áo
Bồi dưởng còn hơn mức rượu chè
Bằng cấp dư công thêm ngán ngẫm
Tài năng thiếu việc quá ê chề
Mặc ai đói khổ ,quan đừng khổ
Quyền lợi về ai,nấy hả hê

Orlando Dec 12.2005

9 – Lính Quèn Lên Mặt

Bần cùng thiên hạ đám dân đen
Vì sợ mà nghe chú lính quèn
Chuộc tội say sưa chuyên nịnh hót
Kiếm công tâng bốc được ban khen
Xem thường nhân nghĩa quen thành lạ
Coi trọng tiền tài lạ hóa quen
Nguồn cội chú còn quên tất cả
Cũng từ gốc rạ đất ngâm phèn

Orlando Dec 12.2005

10 – Hồi Triều

Trở lại thiên cung lệnh khởi chầu
Ngọc Hoàng thị sát thêm lòng đau
Quan quyền Lạc Việt chia phần sẳn
Chức tước Giao Châu phân vị nhau
Ai kẻ ngoài vòng chen dưới thấp
Ấy người trong cuộc nhấc trên cao
Chỉ lo giữ ghế quên dân tộc
Nô lệ ngàn năm chữa thấy nào ?

Orlando Dec 12
Đạt Nhân