Introduction

Ha Thuong Nhan is the pen name of Mr. Pham Xuan Ninh who was born in 1919,in Thanh Hoa Province,Northern Central Viet Nam.He is currently a resident of San Jose city,California,USA.

Although he was once a Lieutenant Colonel in the Army of the Republic of South Vietnam,Ha Thuong Nhan is always a scholar-poet.He has started writing poetry at the very early age.His poems are numbered in thousands and they are beautiful.Among the poet circle,he is dubbed the “Master”,because of his rare memory and talent to compose poems of different topics in a very short time.On the other hand, Ha Thuong Nhan was well known for his critics and satirical essays on several daily newspapers when he was stationed in Sai Gon,the capital of South Vietnam.Ha Thuong Nhan strikes me with his in-dept knowledge in literature and politics besides his patriotism,loyalty to his friends,and integrity.I do regret that Ha Thuong Nhan is so humble a person.He would not want me to translate his poems in the first place.However,at my persuasion,he reluctantly asked me to select just a few.As is available,I have
chosen his “In A Corner of Life(Bên Trời Lận Ðận)” which he composed and stored in memory during the time of prisonment following the fall of South Vietnam.
Hopefully,this humble pamphlet might help the English speaking
public,in general,and younger Vietnamese-Americans,in particular,to know some about the poet Ha Thuong Nhan as well as Vietnamese poesies.

Ngô Ðình Chương
San Jose,California,USA

1. Bài Dẫn
Hà Thượng Nhân

Bạch Cư Dị, hiệu là Lạc Thiên,
bị đổi đi làm quan ở Tầm Dương,
nơi rừng thiêng nước độc.
Một tối mùa thu, tiễn bạn trên bến
Tầm Dương, ông bất chợt nghe tiếng đàn
từ một chiếc thuyền gần đó vẳng lại….
Tìm hỏi ra mới biết người gẩy đàn là một
danh kỹ ở kinh đô, về già lấy một nhà buôn.
Bạch Cư Dị dọn rượu mời nàng gẩy cho nghe.
Tiếng đàn lâm ly, ai oán khiến khách ngồi
trong tiệc thẩy đều rơi nước mắt.

Bên Trời Lận Đận, Hay là :
“Đọc Tỳ Bà Hành tâm sự với Bạch Cư Dị”

“Cùng một lứa bên trời lận đận
Gặp gỡ nhau lọ sẵn quen nhau”.
Bạch Cư Dị

Đây không hẳn là một tập thơ trường thiên.
Trước Tết 1979, một người bạn thơ cùng
cảnh ngộ đem đến cho tôi tập Tỳ Bà Hành
của Bạch Cư Dị. Tôi đọc, lòng bồi hồi xúc
động. Mấy chục năm trước, khi còn là học
sinh trung học, tôi đã được học Tỳ Bà Hành.
Sau này là giáo sư, tôi đã dạy Tỳ Bà Hành.
Tâm sự, cảnh ngộ của Bạch Cư Dị đâu phải là
tâm sự, cảnh ngộ của tôi, nhưng tấc lòng
đắng cay “Bên Trời Lận Đận” kia cũng là tấc
lòng đắng cay của chính mình.
Tỳ Bà Hành chỉ là một cái cớ để tôi nói
lên tâm sự của riêng mình. Bạn đọc sẽ bắt
gặp trong tập thơ này nhiều ý, nhiều câu
trùng hợp, điều đó cũng không quan trọng.
Điều quan trọng là liệu tôi có dựa vào nỗi
lòng của cổ nhân để gửi gấm được chút gì
nỗi lòng của mình chăng ? Liệu những oan
trái mà tôi và các bạn tôi đã trải qua có
thể làm cho người đọc bồi hồi xúc động như
tôi đã bồi hồi xúc động khi đọc Tỳ Bà Hành
chăng ? Từ đó, liệu con đường đi tìm Chân Lý,
đi tìm Sự Thật, đi tìm Lẽ Phải có bớt chông
gai được chút nào chăng ?

Ðàn Ngang Cung

Thi phẩm “Bên trời lận đận” gồm có 3 tập nhỏ :
*Đời không đáng buồn, *Ngày tháng khó quên,
*Việc còn phải làm. Tập 1 có chín bài,
tập 2 tám bài, và tập 3 chín bài, tất cả 26 bài.
Tập 1 tôi viết khi chưa bị biệt giam.
Lời thơ vì thế còn tương đối hiền lành.
Khởi sự viết tập 2 thì tôi bị biệt giam.
Lời thơ do đó đau buồn và đầy uất hận.
Khi được tha về, tôi chép lại tập 1 và
4 bài của tập 2. Đến bài thứ 14,
tôi phải dừng lại. Sợ chép mà lọt
vào tay Cộng sản thì phiền phức.
Tôi ỷ vào trí nhớ của mình, tự hẹn
đợi ngày sang Mỹ sẽ chép hết ra.
Nhưng sang đến Mỹ rồi thì vì bệnh hoạn
và tuổi già, tôi không sao còn nhớ được nữa.
Đành chỉ in những gì còn lại, gọi là ghi lấy
một chút kỷ niệm xưa

Hà Thượng Nhân

Bên Trời Lận Ðận

Ðời Không Ðáng Buồn 1

Bạch Cư Dị ngày xưa đất Trích,
Bến Tầm Dương cùng tịch nghe đàn.
Bao nhiêu nỗi thở, niềm than,
Tiếng Tỳ vừa dứt chứa chan mạch sầu !
Thơ để lại ngàn sau tri kỷ,………
Nỗi đoạn trường nào chỉ riêng Ông ?
Rượu không, tiền bạc cũng không,
Chân cuồng bước quẩn ở trong xó nhà.
Tôi cũng bệnh, lại già hơn Bạch,
Bả lợi danh rũ sạch từ lâu,
Lau vàng, trúc võ thấm đâu, (1)
Đất cằn sỏi đá lạnh thâu đêm ngày.
Vài củ sắn ăn chay suốt tháng,
Một căn buồng, trăm mạng chia nhau.
Mỗi năm cơm sạn vài thau,
Mắt thèm quên cả niềm đau thuở giờ.
Lại diễn lại nước cờ thí tốt,
Lửa oán thù nhóm đốt tình thương.
Ông còn là kẻ hiền lương,
Tôi trong cảnh ngộ bất thường, éo le.
Dẫu có muốn đêm nghe vượn hót,
Hoặc nghiêng chai mình rót cho mình.
Ông như nếu muốn thực tình,
Từ quan về với gia đình làm dân.
Tôi dù muốn chân trần, áo vá,
Bên vợ con nấn ná qua ngày.
Tuổi già sớm dắt trâu cày,
Tối về vui với một bầy trẻ thơ.
Trước trăng gió hững hờ thế sự,
Gần cỏ cây tình tự đôi câu.
Thế nhưng có dễ dàng đâu !
Ông, tôi rõ thật khác nhau muôn vàn.
Đọc thơ Ông canh tàn chẳng ngủ,
Ghen với Ông lại cứ thương Ông.
Ngàn sau dẹp hết gai chông,
Nếu như thế giới đại đồng văn minh.
Có ai nghĩ tới mình, rỏ lệ,
Mà thương cho cái lụy làm người ?
Hay là no ấm tốt tươi,
Hậu sinh chỉ biết học cười cũng nên

(1) Hoàng lô, khổ trúc nhiễu trạch sinh
(Lau vàng, trúc võ nảy mầm quanh hiên)
Tỳ Bà Hành

Hà Thượng Nhân

Ðời Không Ðáng Buồn 2

Ông không đói, không thèm, không khát,
Mỗi khi vui đàn hát tự do.
Gió trăng của sẵn trời cho,
Gặp tri âm cứ chuyện trò thâu đêm !
Lại dong sáp rót thêm rượu quý,…
Dang tay mời túy lúy cùng say.
Mà thơ trăm đắng, ngàn cay,
Thế thì ông hiểu bọn này làm sao ?
Mọi đi đứng, nói chào, thức ngủ,
Phải học hành, tuân thủ từng ly.
Củ khoai, chén bắp, khúc mì,
Còn chưa ấm dạ nói gì bát cơm !?
Tuy cũng có mùi thơm cỏ dại,
Giọt mồ hôi nhễ nhại vai già.
Tối về nhốt kỹ trong nhà,
Của trời trăng gió lại là của ai.

Một tí muối, một vài ngụm nước,
Que đóm con châm thuốc : khó khăn.
Suốt ngày chỉ nghĩ đến ăn,
Thế nhưng vẫn có thơ văn trữ tình !
Vẫn thỉnh thoảng vây quanh giọng hát,
Kề vai nhau bát ngát miệng cười.
Chỉ còn nhìn thấy con người,
Quên mình đang ở giữa nơi lao tù.
Ngoài là kẻ tội đồ bệ rạc,
Trong, tâm hồn mộc mạc thiết tha.
Bạn bè thân thích xót xa,
Người trong cảnh ngộ cứ là thản nhiên.
Khác ông cụ Lạc Thiên họ Bạch,
Sống giữa nơi cùng tịch, thiên nhai.
Người xưa lệ đẫm canh dài,
Ngày nay ta lại hát bài yêu thương.

Đời Không Đáng Buồn 3

Bỗng dưng nhớ Tầm Dương đất Trích,
Ông Lạc Thiên họ Bạch ngày xưa.
Đêm thu nhân buổi tiễn đưa,
Vi lô xào xạc đôi bờ heo may.
Bỗng dìu dặt thoảng bay theo gió,
Tiếng tỳ bà ai đó vừa buông ?
Quanh năm bên chén rượu suông,
Chỉ nghe vượn hú điên cuồng canh thâu.
Người dạo nhạc ở đâu tới đó ?
Khách đa tình thật khó làm ngơ.
Lần theo tiếng nhạc bất ngờ,
Giai nhân tháng đợi, năm chờ là đây.
Người dù chẳng hây hây má phấn,
Chẳng xiêu đình, đổ quán như ai.
Thi nhân lụy một chữ tài,
Còn người : hương sắc tàn phai bẽ bàng !
Kẻ hôm trước ngàn vàng khó kiếm,
Miếng cơm rau đắp điếm tuổi già.
Hôm nay với lại hôm qua,
Đổi thay đến thế, ai mà tiên tri ?
Người trong tiệc khóc vì oan trái,
Hay khóc vì nông nỗi phù du ?
Ngàn xưa thăm thẳm, mịt mù,
Nỗi lòng theo tiếng gió thu vẫn còn !

Đọc vẫn thấy nỉ non, nức nở,
Tưởng lời ai than thở đêm nào.
Tiếng tỳ xé lụa thật sao,
Chẳng nghe mà cũng nôn nao, sững sờ

Ta từ nhỏ mê thơ, thích nhạc,
Đến bây giờ tuổi tác dù cao.
Si mê vẫn giống thuở nào,
Chút tâm sự ấy biết bao nhiêu người !
Đất Nghệ Tĩnh khắp nơi sỏi đá,
Rừng Thanh Chương hoa lá xác xơ.
Gặp người, người những hững hờ,
Trẻ con còm cõi, ngẩn ngơ, lạnh lùng.
Ta nhìn họ vô cùng thương họ,
Quên hẳn mình cảnh ngộ bi thương.
Giam thân trong bốn bức tường,
Lạ chưa ! Lòng vẫn bình thường thản nhiên.
Ôi ! Người lính vốn hiền như Phật,
Sống chỉ lo vừa thật vừa thành.
Coi thường cái bả lợi danh,
Hễ ai nhắc đến đấu tranh, lắc đầu.
Người lính ấy ngờ đâu lại lính,
Để đêm nay bên cánh song hờ.
Gió đông từng trận vật vờ,
Thấy mình với lại người thơ đời Đường.

Cùng một lẽ đoạn trường ấy cả,
Trước thì vay nay trả cho nhau.
Thơ ta gởi lại ngàn sau,
Đời như chưa hết niềm đau oán thù.
Khi đọc đến thổi phù khói thuốc,
Nghĩ thương ta gặp bước chông chênh.
Nhìn ra trời đất mông mênh,
Thuở này cũng nỗi buồn tênh thuở nào !
Ví kẻ ấy, vì sao chẳng rõ,
Lúc cuối năm vò võ xa nhà.
Cũng mê thơ nhạc như ta,
Rưng rưng thương quá Ông Hà Thượng Nhân !
Hỡi người bạn không cần biết mặt,
Cũng không cần là thật hay hư.
Lòng ta dù vẫn riêng tư
Cảnh ta thì cũng y như cảnh người.
Bạch Cư Dị bên trời lận đận,
Chẳng qua vì cái hận công danh.
Tâm kia để lụy đến hình,
Cổ kim chẳng lọt khỏi vành áo cơm.
Nay gần gũi cọng rơm cuộng rạ,
Cỏ cây này có lạ gì đâu !
Phong trần làm ráo lệ sầu,
Thôi ! Rồi nước chẩy qua cầu cũng qua.
Nắng có đốt nhưng hoa vẫn nở,
Sương có gieo, lộc mở cành xuân.
Ta còn bạn hữu quây quần,
Thay ly rượu trắng bằng tuần nước trong.
Còn nguyên vẹn tấm lòng náo nức,
Biết có trăng là thức chờ trăng.
Cùng trăng chẳng được đãi đằng,
Ngoài thềm man mác lòng giăng mắc sầu !
Bạch Cư Dị mày chau, mực cạn,
Khiến hậu sinh vô hạn cảm hoài.
Nòi tình ta vốn cùng loài,
Hỏi ngàn năm tới chờ người giải cho.
Tìm sự thật xin thưa : có dễ ?
Nếu như còn thiên vị chủ quan.
Đúng sai nghĩ lại bàng hoàng,
Sử xanh nào thiếu nỗi oan tầy trời

Hà Thượng Nhân

*

Poem #1

Po-Chu-I(1),in the old days,exiled to Chiu-Chang
On Hsun-Yang,in the evening,he was fond of instruments
His pains and complaints went away with the music
Of pi-pa that he felt like a mind solvent
There,his poems have been admired for hundreds of decades
Now,let’s not think that only you had troubles
I have neither wines nor money to feast
Nor can I walk out of this confinement
Momentarily,Sicker and older than Po,I confess
And I am a retiree while you were a Marshal
Yellow reeds and dry bamboos were not so bad
Days and nights here,the arid and rocky land,frozen
For many months,eating maniocs and vegetarian foods
In a small room,the quater for a hundred people
During the year,a few pans of stale rice that mixed
We are so delighted to forget the dire situation
The enemy,of course,realized that we are worthless
Still,hate is the theme of their sermons
Po you were a nice poet
My lot is more uniqe and difficult
Even thogh,listened to nightly monkey’s hoots
Or pouring,by yourself,some wine bottles
If you really had wished for a break
You could be back with your family as a common
My dream is to be bare-footed,worn-out cladded
Day by day beside my wife and children
At old age,in the morning,on a buffalo path
Nightly,to share with the family’s funs
To enjoy moon and winds;is it too much?
Walking to trees and plants as my confidant
Nevertheless,life is not as simple as such
When your plights and mine are quite different
Many evenings,your poems,I read
Then I would have jealousy and compassion
Supposedly,in the next thousand years,gone is injustice
The world is shone by its civilization
Who would think and cry for this poet
For the suffering of the race of human
Or,when people had the comfort and happiness
They might look back and laugh at the ancients
(1)Po-chu-i:A great Chinese poet(772-846)

Poem # 2

You did not have hungers,cravings,thirsts
And could play instruments,singing,as you wished
Enjoy the wind and moon at night
Welcome buddies,and talk without sleeps
You could feed candles and pour more exotic wines
Then cheer them up and drink to excess
Yes,your poems struck bitterness and pains
How could you understand our duress?
Any greeting,the time to bed,all movements
We ought to learn and follow behests
Staple foods:a yam,a manioc,or a bowl of corn
A bowl of rice would be considered as a feast
Although we inhaled the scent of wild leaves
While working,with our bent shoulders’ sweat
At sunsets,we are confined
Winds and the moon are someone else’s treat
Night snacks:some salt anf a few gulps of water
Using embers to light cigarettes is a misdeed
We are thinking of foods all day long
Strangely,our writings and poems are romantic
Sometimes,we gather around a fellow who sings
To enjoy the friendship and warmness
We see in one another as human beings
Forgetting that we are in the pit
Outwards,a bunch of ragged prisoners
Inwardly,our heart and mind are solid
Friends and relatives outside may feel pity
We,the victims,are very quiet
Unlike the ancient poet Po
Who was exiled to a remote seat
He could not control the nightly tears
Here,we are enjoying love songs instead.

Poem # 3

Suddenly,I think of P’en River in Chia Chiang
Where lived Mr.Po whose pen name Lo T’ien
One Autumn evening when he saw off his guests
Walking along whispering reeded bank
Lo! There was music in the whift
By whom,the sound of p’i p’a instrument
For years,he had been drinking in solitude
Listened to crazy monkey’s nightly hoots from the mountains
Now,he wished to find the strange artist
Any romantic person would take that chance
Following the trail,to his very unexpected
A lovely girl in this terrain
Even though she was not gorgeous
Nor she was a magnificient
But,our poet did not care all that
Seeing in the stale flower a real talent
Oh! How wonderful was his good heart
Then,let’s look at this poor person
A different one from the recent past
So changed that no one could envision
The ancient couple had tears for their lovesickness
Or,perhaps,for the shortness of their engagement
Whatever had happened during that distant period
Still we hear in the breath of nowadays’ Autumn
His poems showed sufferings,griefs
That I can imagine the girl’s lament
Her p’i p’a had done the magic
Even today,I ould hear her passion
Likewise,I have been fond of poetry,music
From the young age to this stage of a veteran
I always have the tenderness
Towards plights of fellow human beings
The land of Nghe Tinh is barren and wasted
Thanh Chuong jungle is ruined and spent
People seem to be lacking of the consciousness
Children are malnourished and unemotional
Naturally,I love them very much
Forgetting my own wretched situation
Being confined within the barricade
Somehow,I am not a bit concerned
Alas! This soldier am practicing the Buddha-like kindness
Honesty and trustworthiness are my principles
The profit and fame are frivolous
And I would never resort to the violence
Nevertheless,I could not deny my status
Night after night,looking out to the open
Winterly winds often bring in the coldness
The I compare myself with that poet of T’ang
We both have the same hardship
It seems like an incarnation
If a thousand years later my poems lasted
Would anybody understand my current torment
While smoking cigarettes and reading my pieces
One can not help but pittying for my misfortunes
Out there,the unbounded sky and earth
They look so sad as now and then
I would not know how one gets caught
So far away from home in that year-end
One also loves the poetry and and music
Thus he cries for the poet Ha Thuong Nhan
Well,let me say this to that one I have never met
Or,maybe,there will be no such a fan
Albeit,the sad feeling I nurse
There are many mishaps in this prison
In exile,Po-chu-i was distressed
For he could not get rid of the stature and fame
His ambition was the real culprit
What else,besides frofits and gains?
Personally,I am working on rice paddies to produce
Very intimate to grasses and plants
Eventually,time will bring heal to the shock
The past is past,forever,thence
Sunshines burn,but flowers flourish
Springtime dews will bring buds to stems
Luckily,I have many colleagues
Rounds of water in lieu of wine refreshments
We all still have the spirit
Waiting the moon to rise by its cycles
Although the moonlight is out of reach
Off the veranda,we disconsolately glance
So heavy-heartedly,Po-chu-i expressed
The posterity can feel his emotion
A sentimentalist myself,may I ask
One thousand years later,who could explain
Who could understand this injustice?
It is hard to form an objective opinion
Regardless of how well is one’s thought
Throughout the history,so much maltreatments.

Ngô Ðình Chương